GİRİŞ

30 Ekim 2020 tarihinde meydana gelen ve merkez üssü Ege Denizi’nde İzmir‘in Seferihisar açıkları olan depremde, Seferihisar’ın 17 kilometre açıklarında meydana gelen sismik hareket neticesinde Sığacık, dalgadan etkilenmiştir.

Tsunami; okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi, deniz altındaki nükleer patlamalar, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasıdır[1]. Dalga sahile yaklaşmadan önce su sahilde geriye çekilir ve sonrasında şiddetli şekilde kıyı ile temas ederek içerilere kadar ulaşır. Yıkıcı etkisini hem kıyıya ilk ulaştığında hem de geri dönüşlerinde önüne gelen her şeyi süpürerek vermektedirler. Tsunamiler’in menzilleri çok uzun olabilmektedir. Okyanus tabanında oluşan sismik hareketlerden sonra binlerce mil ötesinde yıkıcı etkiler ortaya koymaktadırlar. Okyanus kıyılarında erken uyarı şamandıraları ile Tsunamiden etkilenecek kıyılara duyurular yapılmaktadır.

İzmir depreminde oluşan tsunami nedeniyle, özellikle marinada bağlı bulunan tekneler; gerek pontonların kırılması, gerekse tonozlarının kopması neticesinde liman dışına sürüklenmiştir. Bu durum birkaçının karaya oturmasına neden olmuştur. Teknelerden bir kısmı batmış, bir kısmı da fiziki hasara maruz kalmıştır. Deprem nedeniyle denizde oluşan sismik hareket, yaklaşık 200 teknenin zarar görmesine neden olmuştur.

I. DENİZ SİGORTALARI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME

I.1. Deniz sigortaları genellikle belirgin teminatları sağlamaktadır. Özellikle yatlar için Enstitü Yat Klozu ile teminat sağlanmaktadır. İngiliz yasa ve uygulamasına göre tasarlanan bu poliçe şartlarının sigortacılar tarafından tercih edildiği görülmektedir.

Enstitü Yat Klozları (CL328)[2]’nın Gemi Başlıklı 1. Maddesine göre; “Gemi tekne, makine, botları ve gemi el değiştirdiğinde normal olarak onunla birlikte satılan aygıt ve donatıları ifade eder.”

Klozun 2. Maddesinde ise Yola Hazır Olma ve Yatma Hali düzenlenmiş olup buna göre;

“2.1. Gemi, bu sigortanın hükümlerine bağlı olmak koşuluyla sigortalıdır :

2.1.1. Denizde veya iç sularda yola hazır iken yahut limanda, tersanede, marinada, yolda, kızakta, dubada veya kıyıda sert çamur zeminde veya kayıkhanede yahut çekilmesi, taşınması ve denize indirilmesi dahil, sefere çıkarken veya pilotlu veya pilotsuz seyir sırasında, deneme seferine çıktığında olağan yardıma gereksinimi olan gemi veya teknelere ederken yahut onları çekerken sigortalıdır. Ancak geminin, alışılmış veya yardıma gereksinim duyulan haller dışında çekilmemesi, gemi sahibi, kaptan, idareciler veya kiracıların önceden bağıtladıkları bir sözleşme ile çekme veya hizmeti yapamaması yükümdür. 

2.1.2. Aşağıda 4. Kloz’daki gibi yola hazır olmayıp yatarken kaldırma, taşıma ve denize indirme dahil, tersane veya marinadaki normal veya genel bakım,sökme ve takma sırasında taşınırken yahut ekspertiz sırasında sigortalıdır [ rıhtımda ve rıhtım açığında ve denizde geçici yatma veya donatılma süresince ve geminin yattığı liman veya yerin sınırları dışında olmamak üzere palamar yerinden çekilerek veya başka türlü yer değiştirmesi de dahil]. Ancak sigortacılara haber verilmedikçe ve istenilen ek prim kabul edilmedikçe gemi ev olarak kullanıldığı veya büyük onarım yahut değişiklik yapıldığı süre boyunca sigortalı değildir. 

2.2. Yukarıdaki 2.1. Klozu hükmüne rağmen, bu sigortanın hükümlerine bağlı olarak, dıştan takma motor dahil aygıt ve donanım, depolama yerinde veya kıyıda onarımda iken sigortalıdır.”

Klozda, geminin sigorta kapsamında olacağı pozisyonlar açıkça düzenlenmiş olup, deniz sigortacıları teminatlarını klozun içerisinde listelenmiş rizikolara karşı sağlamaktadırlar. Bu yüzden klozun 9. Maddesine bakmak gerekecektir. Klozun Tehlikeler başlıklı 9. Maddesine göre;

“Her zaman bu sigortadaki istisna hükümlerine bağlı olmak koşuluyla

9.1. Bu sigorta [aşağıdaki] tehlikeler nedeniyle sigorta edilen şeyin uğradığı zıya veya hasarı kapsar:

9.1.1. Deniz,ırmak,göl veya diğer seyrüsefer yapılabilir suların tehlikeleri.

9.1.2. Yangın .

9.1.3. Denize mal atılması.

9.1.4. Korsanlık .

9.1.5. Rıhtım,liman aygıt ve donanımı, kara taşıtları,hava taşıtları veya benzeri şeylerle temas veya onlardan düşen şeyler.

9.1.6. Deprem, yanardağ püskürmesi veya yıldırım.

9.2. Zıya veya hasarın sigortalı, gemi sahibi ve idarecilerinin gerekli özeni göstermemelerinden kaynaklanmaması koşulu ile, bu sigorta

9.2.1. Sigorta edilen şeyin [aşağıdaki] tehlikeler nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar :

9.2.1.1. Gereçler [levazım], aygıt, donatı, makine veya yakıtın yüklenmesi, boşaltılması veya yer değiştirmesi sırasında olan kazalar.

9.2.1.2. Patlama [infilak].

9.2.1.3. Kötü niyetli hareketler.

9.2.1.4. Gemi veya botlarının tamamen çalınması ya da bilinen yöntemlere ek olarak hırsızlığı önleyici aygıt ile gemi yahut botlara kilitlenmesi koşulu ile dıştan takma motorların çalınması yahut gemiye, depo veya onarım yerine zorla girilerek makinenin [dıştan takma motorlar dahil] aygıt veya donanımın çalınması.

9.2.2. Motor ve bağlantıları [bağlantı mili ( strut şaft) ve pervane hariç], elektrik donanımı ve aküler ve bağlantıları istisna, aşağıdaki rizikolar nedeniyle sigorta edilen şeyin uğradığı zıya veya hasar :

9.2.2.1. Kazanların patlaması, şaftların kırılması veya makine veya teknedeki herhangi gizli kusur [kusurlu parça, şaft veya kazanın onarımı, değiştirilmesi masrafları ve maliyeti hariç].

9.2.2.2. Her kim olursa olsun herhangi kişinin ihmali, fakat sigortalı ve/veya gemi sahibi adına yapılan her hangi onarım veya değişiklikle ilgili sözleşmenin ihmal veya ihlali neticesi meydana gelen her hangi kusurun iyileştirme maliyeti veya geminin bakım masrafları hariçtir.

9.3.Bu sigorta, eğer makul ölçüde özellikle bu amaçla yapıldıysa, oturma sonrası karineyi görme masraflarını, hasar olmasa bile, tazmin eder.”

9.1.6. maddedeki düzenlemeye göre deprem rizikoların içinde yer almaktadır. Sığacık bölgesinde meydana gelen sismik deniz dalgasının bir deprem ve uzantısı olarak değerlendirilebilmesi mümkündür. Klozun 9. Maddesinde bulunan deprem rizikosu ibaresinin bu hasarın kapsam altında olduğuna işaret ettiği görüşündeyiz.  Klozda sayılmayan rizikoların ise teminat haricinde kaldığı düşünülebilir.

II.MARİNANIN SORUMLULUĞU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME

II.1.Gerek hava sıcaklıklarından dolayı deniz turizmi sezonunun yavaşlaması gerekse de pandemiden dolayı uluslararası seyahat kısıtlamaları neticesinde tekne sahiplerinin teknelerine ulaşamamaları nedeniyle, 30.10.2020 tarihindeki depremde, teknelerin Marina bağlamasında yoğunluk gösterdiği görülmektedir. Bu nedenle marinanın gözetim sorumluluğu hakkında da değerlendirme yapmak gerekecektir. Genelde hasarlar marina gözetimindeyken meydana geldiğinde marinanın gözetim sorumluluğu gündeme gelebilir. Fakat deprem doğal afetinden dolayı mücbir sebep hali nedeniyle marinaya sorumluluk atfetmenin doğru olmayacağı görüşündeyiz.

III. ZARAR GÖREN TEKNELERİN BAŞKA MARİNALARA BAĞLANMASI DURUMU

III.1. Her teknenin marina gibi korunaklı bir yerde bulunmasından dolayı ortaya çıkan giderler, tekne sahiplerinin mecburi giderleri olduğu gibi, sigorta teminatlarının da bir zorunluluğudur. Marina bağlama sözleşmeleri, marina ve tekne sahibi arasında akdedilmektedir. Deprem nedeniyle marinada oluşan tahribatın ardından tekne sahipleri, teknelerini başka marinalara bağlamak durumunda kalabilecektir. Marinadan hizmet alamama durumunda marina ile yapılmış olan bağlama sözleşmesinin hükümleri uyarınca hareket etmek gerekmektedir.

Bu durumda teknenin bağlanacağı yeni marina giderleri, yat sigortacısının sorumluluğu kapsamında olmayacaktır.

SONUÇ

30.10.2020 tarihli deprem nedeniyle tekneleri zarar gören tekne sahiplerinin, sigortacılarına başvurmaları durumunda teminat kapsamındaki zararlarını tazmin edebileceklerdir. Tekne sahipleri sigortacılarından; teknenin tamir kabul etmez durumda olduğu kanaatinde ise veya tamir giderlerinin sigorta bedelini aşması durumunda, teknenin tam ziya veya hükmi tam ziya ilan edilmesini, tekne tamir kabul edecek seviyede kısmi bir şekilde hasarlandı ise teknenin kurtarma masrafları akabinde teknenin güvenli bir tamir yerine nakledilmesi, çekilmesi veya kendi imkanları ile gittiyse giderleri ile tamir masraflarını muafiyet düşüldükten sonra talep edebileceği görüşündeyiz.

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Tsunami

[2] https://www.tsb.org.tr/enstitu-yat-klozlari-cl328.aspx?pageID=573