GİRİŞ

31.12.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 No.lu Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2019-32/56 No.lu Tebliğ ile 31.12.2019 tarihinden itibaren uygulanmak üzere bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu yazıda ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ile ilgili sıklıkla sorulan sorulara ve cevaplara yer verilmiştir.

1. İhracat konusunda yapılan düzenlemenin amacı nedir?

İhracat bedelleri konusunda yapılan düzenlemelerin amacı, ihracat bedellerinin belirlenen süreler içerisinde (ek süreler dahil) yurda getirilmesinin sağlanmasıdır.

2. İhracatta “hesap kapatma”da izlenen yol nedir?

Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir.

ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir düzenleme var ise o düzenlemede belirlenen süreler içerisinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ve bu dövizlerin yurda getirildiğini gösteren belgelerin düzenlenmesi gerekmektedir. Bu belge uygulamada İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB)’dir.

Kambiyo Mevzuatı açısından önem arz eden husus “ihracat hesaplarının kapatılması”dır. İhracat hesapların kapatılmasından kastedilen, ihracat bedeli dövizlerin fiili ihraç tarihinden itibaren belirlenen süre içinde yurda getirilerek, İBKB düzenlenmesi ve ihracat hesabının aracı banka nezdinde kapatılmasıdır.

İhracat Hesaplarının kapatılmasında; gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri, İlgili İhracat Bedeli Kabul Belgesi, satış faturası ile varsa indirim ve mahsup konusu belgeler gereklidir.

İhracatta, “hesap kapatma”da izlenen yol sırasıyla aşağıda belirtilmiştir;

1. İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmesinin izlenmesi veya terkin limitleri içerinde kalan açık hesapların aracı bankalarca kapatılması gereklidir.

2. Süresi içerisinde kapatılmayan hesapların aracı bankalar tarafından 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmesi gerekir.

Ancak yapılan bir düzenleme ile ihracatçılara, bankaların 5 günlük ihbar süresi içinde de hesaplarını bankada kapatma hakkı tanınmıştır.

3. Vergi Dairesi Başkanlığınca bankalar tarafından yapılan ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmektedir.
4. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
5. Mücbir sebep durumu var ise mücbir sebebin devamı müddetince Vergi Dairesi Başkanlığınca 24 aya kadar altışar aylık dönemler itibarıyla ek süre verilmektedir
6. Haklı durum iddialarında, haklı durumu belirten yazılı beyana istinaden Vergi Dairesi Başkanlığınca 6 aya kadar üçer aylık devreler halinde ek süre verilmektedir.
7. Mücbir sebep için 24 ay ve haklı durum için 6 aylık ek sürelerden sonraki taleplerin Hazine ve Maliye Bakanlığınca incelenip sonuçlandırılması gerekmektedir.

3.Açık İhracat Hesaplarının Kapatılması Sınırı Nedir?

30.000 USD’nin altındaki tüm beyannameler bankalarca terkin edilecektir. Ayrıca ihracat bedeli 30.000 USD’nin üzerinde olup, yurda getirilemeyen tutar 30.000 USD’nin altında kalmış ise yine bu beyannameler de terkin edilecektir.

Bu madde kapsamında yapılacak terkin işlemlerinin, 90 günlük ihtarname süresi içerisinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir.

Tebliğ 31.12.2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ancak “Geçici Madde 1”’e göre “31.12.2019 itibariyle açık olan ihracat hesapları için bu tebliğin ihracatçı lehine olan hükümleri uygulanacaktır “hükmüne göre, bu tebliğ ile getirilen ve mükellef lehine olan her düzenleme mükellefler tarafından ileri sürülerek kullanılabilecektir.

4.İhracat Bedellerinin Ne Kadar Sürede Yurda Getirilmesi Gerekmektedir?

04.09.2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48  No.lu Tebliğ’e göre İhracat Bedellerinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi uygulamasına geçilmiş ve bu uygulamanın 6 ay süreceği belirlenmiş, daha sonra uygulama süresi 2019-32/55 No.lu Tebliğ ile 04.09.2018 tarihinden itibaren 1 yıla çıkarılmıştı. Ancak bu süre 18 ay olarak değiştirilerek 04.09.2019 tarihi itibariyle sona eren ihracat bedellerinin yurda getirilmesi uygulamasındaki süre 04.03.2020 tarihine kadar uzatılmıştı. Bu defa 31.12.2019 tarihinde yayımlanan 2019-32/56 No.lu Tebliğin 10’uncu maddesi ile tebliğin uygulama süresini düzenleyen madde yürürlükten kaldırılmış, böylece yapılacak yeni bir düzenlemeye kadar tebliğ hükümleri her hangi bir süre ile sınırlı olmaksızın uygulanacağından, ihracat bedellerinin, genel olarak, yapılacak her ihracatı müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi gerekmektedir.

5.İhracat Bedelleri Yurda Getirildikten Sonra Türk Lirasına Çevrilmeli Midir?

Tebliğde yapılan en önemli değişiklik, ihracat bedelinin en az %80’ininin Türk Lirasına çevrilerek Döviz Alım Belgesine bağlanması şartının kaldırılması olmuştur. Tebliğin 1. 2. ve 3. maddeleriyle yapılan düzenlemeye göre, ihracat bedellerinin belirtilen süre içinde yurda getirilmesi yeterli olup, Türk Lirasına çevrilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır.

“Özelliği Olan İhracat”  Tebliğin 6’ıncı maddesinde düzenlenmiş olup bu işlemlerde ihracat bedellerinin farklı sürelerde yurda getirilmesi söz konusudur. Dövizlerin Türk Lirasına çevrilip DAB’a bağlanma zorunluluğu kaldırılmıştır. İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bazı belgelerin sunulması şartıyla, ihracat bedellerinin vade bitiminden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi şartı getirilmiştir.

6.İhracatta Beyan Edilen Döviz Cinsinden Farklı Bir Dövizin Yurda Getirilmesi Mümkün müdür?

Yapılan düzenleme ile döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin yurda getirilmesi mümkün hale gelmiştir. Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkün bulunmaktadır.

7.Bankaların İhracat Bedellerini Mahsup İşlemlerinde İthalat ve İhracat İşlemlerinde Mahsuplaşma Nasıl Yapılmaktadır?

İhracat bedelinin yurda getirilmesinde bankalar tarafından “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenecektir. Bankalara getirilen ihracat bedelinin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu bulunmadığından, ihracat bedelinin süresinde yurda getirilmesi yeterli olup mevzuata uygunluğunun tevsiki için bankalarca “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenecek ve ihracat hesabının kapatılması bu belgeye göre yapılabilecektir.

“Geçici Madde 1”e göre; ihracat bedellerinin takip edileceği bilgi sistemi Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” yerine bankalarca “Döviz Alım Belgesi”nin kullanılması mümkündür. Dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubuna ilişkin esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenecektir. İhracat bedellerinin ne şekilde mahsuplaşmada kullanılabileceğine yönelik en yakın sürede Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tebliğ çıkarılacağı düşünülmektedir.

8.İhracat bedellerinin yurda getirilmesi konusunda ihracatçılar lehine düzenlenen durumlar nelerdir?

İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde belirtilen sürelerde ihracat bedellerin hiç getirilememesi veya bir tutar eksikliği olması halinde; ihracatçılar lehine üç durumu dikkate alınmaktadır.

1. Terkin

          BANKALARCA, ödeme şekline bakılmaksızın ihracat bedellerinin yurda getirilmesi gereken süre içerisinde,

• Her bir gümrük beyannamesi bazında 300.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde 30.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplar,
• Her bir gümrük beyannamesi bazında 1.000.000 Amerikan Dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 100.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir),

TERKİN edilmek suretiyle kapatılmaktadır.

          VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI tarafından

• İhracat bedellerinin yurda getirilme süresinden sonra ancak Vergi Dairesi Başkanlığınca ihracatçılara tanınan 90 günlük ihtarname süresi içinde olmak kaydıyla yukarıda belirtilen limitler içerisinde eksik getirilmesi halinde mevcut ihracat hesapları,
• Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri göz önünde bulundurularak, 2.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan gümrük beyannamelerinde, beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 200.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir),TERKİN edilmek suretiyle kapatılmaktadır.2.Mücbir SebepMücbir sebeplerin varlığı nedeniyle Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılacağı yönünde düzenleme yapılmıştır.Tebliğin 9’uncu maddesinin başlığı “Mücbir Sebep Ve Haklı Durum Halleri” olarak değiştirilerek, maddeye 3’üncü fıkra olarak “ Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.”  Hükmü eklenmiştir. Salgın hali, düzenlemede MÜCBİR SEBEP olarak sayılmadığından bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.

  Mücbir sebep kabul edilebilecek haller;

  • İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimî olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
  • Grev, lokavt ve avarya hali,
  • İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi,
  • Tabii afet, harp ve abluka hali,
  • Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
  • İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,

  olarak belirlenmiştir.

  3. Haklı durum

  200.000 ABD doların üzerindeki açık ihracat hesaplarının, mücbir sebep ve haklı halleri göz önünde bulundurularak terkin suretiyle kapatılmasına ise Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Haklı durum olarak salgın halinin kabul edilip edilmeyeceğine bakılacak olursa; bu ifadenin, 31.12.2019 tarihli ve 30995 (5.Mük) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019-32/56 sayılı Tebliğin 6’ncı maddesi düzenlemesinde yer aldığı görülecektir.

  Bu hususta yapılan düzenleme; “(3) Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.” şeklindedir.

  Kambiyo Mevzuatı açısından COVİD-19 salgını nedeniyle yurda getirilemeyen bir ihracat bedelinin söz konusu olması ve bunun resmi kayıtlarla tevsik edilebilmesi durumunda haklı durum koşullarının oluştuğu düşünülmekle birlikte ihracat bedelinin getirilememe sebebini haklı durum olarak değerlendirmeye Vergi Dairesi Başkanlıkları/Vergi Dairesi Müdürlükleri yetkili kılınmıştır.

  9.İhracat bedellerinin getirilme zorunluluğundan istisna edilmiş ülkeler hangileridir? 

  • Aşağıda sayılan ülkelere yapılan ihracatta bedellerin getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır.

  Afganistan, Angola, Belarus, Benin, Cibuti, Etiyopya, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Liberya, Lübnan, Moldova, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan,Tanzanya, Venezuela

  • Aşağıda sayılan ülkelere yapılan ihracat bedellerinin %50’sinin getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır.

  Azerbaycan, Cezayir, Fas, Kazakistan, Mısır, Özbekistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Yemen

  10.İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmemesinin Hukuki Yaptırımı Nedir?

          Kambiyo rejiminin temel kanunu olan 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna göre; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi yükümlülüğünü ilgilendiren iki tür kabahat bulunmaktadır. Kanun, idarenin düzenleyici işlemlerindeki yükümlülüklere aykırı davranışlar için tutarı kanunda belli olan bir maktu ceza (md.3/1), ihracat bedellerini yurda getirmemek için ise ihracat bedelinin %5’i oranında bir nispi ceza (md.3/3) öngörmüştür. Bununla birlikte, idari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını  yurda getirenlere de nispi değil, maktu ceza verilecektir (md.3/3). Öte yandan bu şekilde verilecek maktu cezanın tutarına da bir üst sınır konulmuştur. Maktu ceza, yurda getirilmesi gereken ihracat bedelinin %2,5’ini  geçemeyecektir (md.3/3).

          11.İdari Para Cezası Hangi Merci Tarafından Düzenlenir?

İdari para cezalarını vermeye yetkili makam Cumhuriyet savcılığıdır (md.3/10). Vergi daireleri 90 günlük ihtar  süresi içinde bedeller yurda gelmez ya da ek süre alınmazsa, doğrudan savcılığa ihbarda bulunulmaktadır.

          12.İdari Para Cezasına Karşı Hangi Hukuki Yola Başvurulabilir?

İdari para cezasına itiraz yolu, Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcılığı tarafından    düzenlenen idari para cezasının iptali istemiyle kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde sulh ceza            hakimliğine “başvuru” (itiraz) yapılabilmektedir.

İdari para cezasının tebliği üzerine kanun yoluna başvurmadan önce peşin ödeme yapılarak cezanın dörtte üçü ödenebilir, sonrasında yine kanun yoluna başvurulabilmektedir.

Sulh Ceza Hakimliğinin aleyhe karar vermesi halinde 7 gün içinde “itiraz” yoluna başvurulabilir. İtirazı     inceleyecek merci, kararı veren sulh ceza hakimliğini numara olarak takip eden sulh ceza hakimliğidir. İtiraz üzerine merci tarafından verilecek karar kesindir.