I.1. 1974 Atina Sözleşmesi ve onun halefi 2002 Protokolü, yolcu gemileri için yolcular ve bagajları ile ilgili olarak bir sorumluluk ve sigorta düzenlemesi sağlamaktador. Atina sözleşmesi, deniz yolu ile seyahat sırasında zarar gören yolcular için tazminat düzenlemesini ve deniz taşımacılığının güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.

Sözleşme ve Protokol ayrıca, yolcuların talepleri bakımından taşıyıcılar için mali sorumluluk sınırlarını ve yapılacak talepler için tipik olarak yolcunun gemiden indiği andan itibaren hesaplanan iki yıllık bir zaman aşımı süresini belirler.

II.1.Taşıyıcı, bir yolcu veya bagajın kaybolması veya hasar görmesi ve yolcunun ölümü veya kişisel yaralanması sonucunda uğradığı zarardan aşağıdaki duruda sorumludur;

– olay taşıma sırasında meydana gelmesi,

– olayın taşıyıcının kusuru veya ihmalinden kaynaklanması, (aksi ispatlanmadıkça, gemi enkazı, çarpışma, karaya oturma, patlama, yangın veya gemideki kusur durumlarında kusur kabul edilir).

Taşıyıcı, zarar verme niyetiyle veya pervasızca ve bu tür bir zararın meydana gelebileceğini bilerek hareket etmedikçe, sorumluluğunu taşıma başına 46.666 Özel Çekme Hakkı (SDR) ile sınırlayabilir.

III. 2002 ATİNA SÖZLEŞMESİ

III.1. Ölüm ve yaralanma

2002 Protokolü, bir yolcunun ölümü veya yaralanması durumunda sorumluluk sınırını her bir ayrı durumda yolcu başına 250.000 SDR’ye yükseltmiştir.

Ölüm veya kişisel yaralanmaya bir “taşıma olayı” neden olmuşsa, taşıyıcı aşağıdakileri kanıtlamadığı sürece, taşıyıcı kesin olarak sorumludur:

– bir savaş eylemi, iç savaş, ayaklanma veya istisnai, kaçınılmaz ve karşı konulamaz nitelikteki doğal bir afetten kaynaklanan; veya

– tamamen üçüncü bir şahıs tarafından olaya neden olma niyetiyle yapılan bir eylem veya ihmalden kaynaklanmışsa.

Bir “taşıma olayı”, geminin batması, alabora olması, geminin çarpışması veya karaya oturması, gemide patlama veya yangın veya gemideki kusurdur. Zarar 250.000 SDR’yi aşarsa, taşıyıcı, kayba neden olan olayın, taşıyıcının kusuru veya ihmali olmaksızın meydana geldiğini kanıtlamadığı sürece – her farklı durumda yolcu başına 400.000 SDR sınırına kadar – ayrıca sorumludur.

Mağduriyetin bir taşıma olayından kaynaklanmadığı durumlarda, taşıyıcı ancak kusurunun veya ihmalinin davacı tarafından kanıtlanması durumunda sorumludur.

IV. ARAÇ VE BAGAJ HASARLARI

IV.1.Taşıyıcı, kabin bagajının kaybolmasından veya hasar görmesinden sorumludur ve kaybın bir “taşıma kazasından” kaynaklanması durumunda kusur karinesi vardır. Taşıyıcı, zarara neden olan olayın kendi kusuru veya ihmali olmaksızın meydana geldiğini ispat edemediği takdirde, içinde taşınan bagaj dahil olmak üzere araçların zıyaı veya hasarından da sorumludur.

Taşıyıcının sorumluluk sınırı aşağıdaki gibi değişir:

– Taşıyıcının kaybından veya kabin bagajına verilen hasar: Yolcu başına, vagon başına 2.250 SDR.

-Taşıyıcının kaybolmasından veya kaybolmasından doğan sorumluluğu diğer bagajlara verilen hasar: Yolcu başına, vagon başına 3.375 SDR.

-Taşıyıcının kaybolmasından veya kaybolmasından doğan sorumluluğu araçta veya araçta taşınan tüm bagajlar dahil olmak üzere araçlara verilen hasar, araç başına, taşıma başına 12.700 SDR ile sınırlıdır.

V.SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI

V.1. 2002 Protokolü, Sözleşmeye taraf devletlerin, Protokol’dekilerden daha düşük olmamak kaydıyla, sınırlama düzeylerini değiştirmelerine izin verir. Bu nedenle, iddia üzerinde yargı yetkisine sahip devlete bağlı olarak ilgili sınırlama hükümlerinin kontrol edilmesi önem taşımaktadır.

2002 Atina Protokolü, 250.000 SDR’ye kadar doğrudan sigortacıya karşı taleplerde bulunulmasına izin vermektedir.

VI. SÖZLEŞMENİN UYGULANMASI

VI.1. 1974/2002 Atina Sözleşmesi m. 2. f. 1’e göre, Sözleşme öncelikle “milletlerarası taşımalar” hakkında uygulanmaktadır. Hareket ve varma limanlarının iki farklı devlette bulunması veya bunlar aynı devlette olsalar dahi ara limanın farklı bir devlette bulunması, taşımanın “milletlerarası taşıma” olarak kabul etmesine yeterli olmaktadır. İkinci koşul, m. 2. f. 2’de sayılan durumlardan herhangi birisinin gerçekleşmesidir:

(a) geminin Taraf Devlet bayrağını taşıması veya bir Taraf Devlet’te tescil edilmiş olması, (b) taşıma sözleşmesinin bir Taraf Devlet’te akdedilmesi veya
(c) taşıma sözleşmesine göre hareket veya varma yerinin bir Taraf Devlette bulunmasıdır.

VII. BİR TARAF OLARAK TÜRKİYE           

VII.1. Dünya Denizcilik Örgütü (“IMO”) tarafından yayımlanan 20/6/2022 tarihli Sirküler’e göre, 2002 Protokolü m. 20 f. 25 çerçevesinde; Sözleşme’nin Türkiye Cumhuriyeti hakkında yürürlük kazandığı tarih 16.9.2022’dir.

Milletlerarası hukukta 23/4/2014 tarihinde yürürlük kazanan 2002 Atina Sözleşmesi’ne bugün itibarıyla toplamda 33 Taraf Devlet bulunmaktadır. Taraf Devletler dünya deniz ticareti filosunun yaklaşık olarak % 44,10’una karşılık gelmektedir.